Η Εφαρμοσμένη Ανάλυση της Συμπεριφοράς -ΕΑΣ,( Applied Behavior Analysis-ΑΒΑ )  είναι μια μέθοδος διδασκαλίας ιδιαιτέρως αποτελεσματική σε μαθητές με αυτισμό και άλλες σοβαρές αναπτυξιακές διαταραχές, η οποία εφαρμόζεται τις τελευταίες δεκαετίες σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής. Βασίζεται στις βασικές αρχές του συμπεριφορισμού σύμφωνα με τις οποίες η συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα της μάθησης η οποία επιτυγχάνεται μέσω της  αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον και η επανάληψή της ή όχι  εξαρτάται από  την συνέπεια που αυτή έχει (επιβράβευση ή αγνόηση)

Η θετική ενίσχυση είναι μια τέτοια θεμελιώδης αρχή. Όταν μια συμπεριφορά έχει ως συνέπεια  μια άμεση επιβράβευση  είναι πολύ πιθανόν η συμπεριφορά αυτή να επαναληφθεί και στο μέλλον. Μετά από δεκαετίες ερευνών η επιστήμη της ΕΑΣ έχει αναπτύξει αρκετές τεχνικές για την ενίσχυση των θετικών συμπεριφορών αλλά και την μείωση εκείνων, που θα μπορούσαν να βλάψουν ή να παρέμβουν αρνητικά στην διαδικασία της μάθησης. Η ΕΑΣ χρησιμοποιεί αυτές τις τεχνικές με στόχο την  θετική τροποποίηση της συμπεριφοράς τόσο σε δομημένες δραστηριότητες , όπως π.χ στο μάθημα της τάξης όσο και σε καθημερινές δραστηριότητες όπως π.χ στο σπίτι, στην παιδική χαρά κ.α.

Η ΕΑΣ χρησιμοποιείται επίσης για την ανάπτυξη γλωσσικών, επικοινωνιακών και κοινωνικών δεξιοτήτων, για την βελτίωση της προσοχής, της μνήμης και των ακαδημαϊκών ικανοτήτων.

Η ΕΑΣ χρησιμοποιεί αρκετές τεχνικές , οι οποίες βασίζονται στο τρίπτυχο ABC:

1. Antecedent - αυτό που συμβαίνει πριν την εμφάνιση της συμπεριφοράς,
2. Behavior- την ίδια την  συμπεριφορά.
3. Consequence-αυτό που συμβαίνει μετά την συμπεριφορά, η συνέπεια

Στόχος της Εφαρμοσμένης Ανάλυσης της Συμπεριφοράς είναι η τροποποίηση προβληματικών συμπεριφορών. Ορίζουμε τη συμπεριφορά που θέλουμε να πετύχουμε,  καταγράφουμε τις συμπεριφορές που θέλουμε να αλλάξουμε, καθώς και εκείνες που επιθυμούμε να ενισχύσουμε και δουλεύουμε πάνω σε αυτές.  

Η σημασία της ενίσχυσης. 

 Η ενίσχυση είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο στην διαδικασία τροποποίησης ή ενίσχυσης  μιας συμπεριφοράς. Η διαδικασία της μάθησης εξαρτάται σημαντικά από ένα θετικό ενισχυτή ο οποίος θα έχει ως αποτέλεσμα  την επανάληψη της επιθυμητής συμπεριφοράς. Πρέπει να ανακαλύψουμε τους ιδανικούς ενισχυτές για το παιδί για να μπορέσουμε να  διδάξουμε νέες δεξιότητες. Σημαντικό είναι να γνωρίζουμε πως οι ανεπιθύμητες συμπεριφορές δεν τιμωρούνται, ούτε επιβραβεύονται, αλλά αγνοούνται

Υπάρχουν διάφοροι τύποι παρέμβασης οι οποίοι στηρίζονται στις αρχές της ΕΑΣ όπως:

1. Ο Κύκλος Συστηματικής Διδασκαλίας (discretetriallearning)
2. Η Εκπαίδευση στο Φυσικό Περιβάλλον (naturalenvironmenttraining),
3. OΛεκτικός Συμπεριφορισμός (verbalbehavior)

1. Ο Κύκλος Συστηματικής Διδασκαλίας (discretetriallearning-DTT)

Στην συγκεκριμένη μέθοδο το παιδί λαμβάνει τον ενισχυτή μετά από την επιτυχή ολοκλήρωση του κύκλου διδασκαλίας.

 Η διαδικασία ακολουθεί αυστηρή σειρά:   A. Δίνεται η οδηγία-εντολή B. Ακολουθεί η απόκριση του παιδιού Γ. Έχουμε τη συνέπεια, θετική ενίσχυση Δ. Παύση-ολοκλήρωση του κύκλου διδασκαλίας  

1. Η Εκπαίδευση στο Φυσικό Περιβάλλον (naturalenvironmenttraining):

Στην συγκεκριμένη μέθοδο η διδασκαλία των γλωσσικών δεξιοτήτων γίνεται σε πραγματικές  συνθήκες στο φυσικό περιβάλλον του παιδιού αποσκοπώντας στην άμεση εφαρμογή τους σε καθημερινές δραστηριότητες και στην γενίκευση.

1. Λεκτικός Συμπεριφορισμός (verbalbehavior):

Η συγκεκριμένη μέθοδος διδάσκει στο παιδί την σχέση , που υπάρχει ανάμεσα στην λέξη και την σημασία της

Όλες τις  παραπάνω μεθόδους παρέμβασης διακρίνουν:

1. Η αυστηρή δομή
2. Η συλλογή δεδομένων για τις στοχευόμενες δεξιότητες και συμπεριφορές
3. Οι θετικές στρατηγικές για την αλλαγή της συμπεριφοράς

Η ΕΑΣ χρησιμοποιεί στρατηγικές ενίσχυσης , οι οποίες βοηθούν τα παιδιά που εμφανίζουν δυσκολίες να αναπτύξουν νέες δεξιότητες. Οι αρχές και οι μέθοδοι της έχουν εφαρμοστεί με ιδιαίτερη αποτελεσματικότητα σε αρκετούς μαθητές με ή χωρίς δυσκολίες.

Επιμέλεια: Βαγγέλης Βασιλείου, Λογοθεραπευτής-υποψήφιος Διδάκτωρ Λογοθεραπείας